Báo cáo tài chính tích hợp và khả năng công bố báo cáo tài chính tích hợp của các doanh nghiệp tại Việt Nam

Trong khi báo cáo thường niên (BCTN) truyền thống chủ yếu tập trung vào các hoạt động trong quá khứ và hiện tại của doanh nghiệp (DN) thì báo cáo tích hợp tập trung nhiều hơn về tương lai, đây là điều mà nhà đầu tư rất quan tâm. Báo cáo tích hợp không chỉ cung cấp thông tin về hoạt động của DN trong hiện tại mà còn cung cấp thông tin về triển vọng tương lai của DN, với tầm nhìn dài hạn hơn, gia tăng lợi ích cho nhà đầu tư và đóng góp cho sự phát triển lành mạnh của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, việc lập báo cáo tích hợp đang được các DN trên thế giới hướng tới, nhưng lại chưa nhận được nhiều sự quan tâm của các DN niêm yết tại Việt Nam. Bài viết này sẽ trình bày: (1) Khái quát chung về báo cáo tích hợp theo tiêu chuẩn quốc tế (2) Khả năng vận dụng các quy định trình bày báo cáo tích hợp và công bố báo cáo tích hợp của các DN tại Việt Nam; (3) Một số đề xuất về công bố báo cáo tích hợp tại Việt Nam.

1. Khái quát chung về báo cáo tài chính tích hợp theo tiêu chuẩn quốc tế

Hiện nay, người ta vẫn chấp nhận rộng rãi rằng, báo cáo tài chính (BCTC) truyền thống không còn đáp ứng được nhu cầu của các DN muốn phát triển và duy trì hoạt động bền vững và có trách nhiệm, không chỉ trong tương lai mà còn trong trung và dài hạn. BCTC dựa trên thông tin lịch sử và do đó đang tìm kiếm lạc hậu. Họ cũng tập trung nhiều vào vốn tài chính, trong khi sự thành công của nhiều tổ chức ngày nay phụ thuộc vào các nguồn lực khác như: Chuyên môn của người dân, sở hữu trí tuệ phát triển thông qua nghiên cứu và phát triển, sự tương tác với môi trường và xã hội nơi họ hoạt động.

Báo cáo Tích hợp (IR) đã được phát triển để lấp khoảng trống báo cáo. Hội đồng Báo cáo tích hợp Quốc tế (IIRC) đã đưa ra khái niệm này, xuất phát từ mục tiêu của một thế giới, nơi mà các tư duy và báo cáo được kết nối với dòng chảy hoạt động kinh doanh. Mục tiêu của báo cáo tập trung vào cách thức công ty phân bổ vốn và hành vi của công ty trong việc thực hiện các mục tiêu về ổn định tài chính và phát triển bền vững.

Kể từ khi phát hành khung Báo cáo tích hợp vào tháng 12/2013, tốc độ và quy mô áp dụng của các tổ chức đã gia tăng đều đặn. Từ năm 2018, IIRC dự kiến rằng, việc áp dụng Báo cáo tích hợp sẽ bước vào “Giai đoạn áp dụng toàn cầu”, nhằm đặt nó vững chắc vào trung tâm quản trị DN và báo cáo của công ty. Có gần 2.000 người tham gia trong các mạng IR trên toàn thế giới. Mạng lưới của

Từ tháng 7 đến tháng 10/2016, ACCA đã làm việc với IIRC để xem xét 41 báo cáo của các thành viên trong mạng lưới của IIRC. Dự án đánh giá đã cung cấp thông tin phản hồi bí mật cho những người tham gia, nhằm khuyến khích tiếp tục cải thiện việc báo cáo bằng cách nêu bật cả lợi ích và khó khăn trong thực hiện quy định của Báo cáo tích hợp. Kết quả cho biết 21/41 báo cáo được đánh giá đã được xác định rõ ràng là các báo cáo tổng hợp, 3/41 báo cáo tuân theo các nguyên tắc của Khung báo cáo tích hợp mà không được gọi là báo cáo tích hợp; 17/41 báo cáo đã không triển khai rõ ràng Báo cáo Tích hợp. Những phát hiện này rất đáng khích lệ, chỉ ra mức chất lượng báo cáo tổng thể khá cao.

2. Khả năng công bố BCTC tích hợp của các DN ở Việt Nam

Tại Việt Nam, khái niệm báo cáo tích hợp và khuôn khổ báo cáo tích hợp theo chuẩn mực quốc tế (IIRC) đã được giới thiệu gần đây bởi ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Công ty Tài chính Quốc tế (IFC) và Hội Kế toán công chứng Anh (ACCA) hướng đến đối tượng là các công ty niêm yết trên hai sở GDCK. Mặc dù vậy, hiện mới chỉ có một số DN thực hiện báo cáo này. Một nghiên cứu và đánh giá của PwC mới đây về thực hành báo cáo tích hợp của các công ty niêm yết trên TTCK tại 6 nước trong khu vực cho thấy, mức độ trưởng thành cao dẫn đầu là Singapore và Malaysia, tiếp theo là Thailand và Indonesia, trong khi Phillipines và Việt Nam còn ở mức độ rất “khiêm tốn”. Hầu hết, các công ty niêm yết mới chỉ dừng lại ở việc đưa vào báo cáo các nội dung mang tính tuân thủ về cấu trúc, quản trị rủi ro mà chưa xem xét áp dụng đầy đủ các cấu phần của báo cáo tích hợp.

Như đã phân tích ở trên, nghiệp vụ lập báo cáo tích hợp đòi hỏi DN phải có tư duy tích hợp (integrated thinking), tức là xem xét chủ động và toàn diện mối quan hệ giữa các hoạt động và bộ phận chức năng của DN với các nguồn lực (capitals) đang sử dụng hoặc có ảnh hưởng, trong định hướng cuối cùng là tạo ra giá trị. Vì vậy, báo cáo tích hợp tập trung nhiều hơn vào các chiến lược và định hướng tương lai, hơn là trình bày lan man về thành tích quá khứ. Rõ ràng điều này có thể giúp khắc phục điểm yếu lâu nay của DN Việt Nam, đó là trình bày nhiều về hoạt động quá khứ, trong khi phân tích và dự báo triển vọng tương lai mới tác động mạnh đến kỳ vọng và quyết định của nhà đầu tư.

Tập đoàn Bảo Việt là đơn vị tiên phong thực hiện BCTN (BCTN) theo hướng dẫn báo cáo tích hợp và họ đã gây ấn tượng mạnh trong cuộc bình chọn năm nay với vị trí quán quân cách biệt.

áp dụng báo cáo tích hợp tại Việt Nam thực sự không dễ dàng thực hiện, bởi các lý do sau:

Thứ nhất, hệ thống quản trị thông tin chưa sẵn sàng khiến quá trình tổng hợp thông tin (kể cả cho việc quản trị nội bộ DN) mất nhiều thời gian và độ chính xác, tin cậy không cao.

Thứ hai, nhiều DN đang thực hiện BCTN chỉ để tham dự giải thưởng hay tuân thủ. Trong khi đó, nếu xem báo cáo này như là một công cụ quản trị để đánh giá hoạt động, cải tiến quy trình, … thì những lợi ích mang lại là không hề nhỏ, đặc biệt là báo cáo tích hợp hoàn toàn có thể giúp cải thiện giá trị DN.

Thứ ba, nhiều DN e ngại thực hiện báo cáo tích hợp vì mức độ công bố thông tin quá chi tiết có thể ảnh hưởng đến vị thế cạnh tranh, chẳng hạn như thông tin về mô hình kinh doanh, sáng kiến, thị trường, … Trên thực tế, khung hướng dẫn của IIRC cho phép chỉ cần công bố vắn tắt, không quá chi tiết đối với các thông tin nhạy cảm, ảnh hưởng đến lợi thế cạnh tranh của DN.

Thứ tư, khung hướng dẫn của IIRC chỉ mới ra đời khoảng năm 2013 (quá ngắn so với các chuẩn mực BCTC quốc tế) đồng thời, các nội dung hướng dẫn chỉ mới ở mức độ cơ bản. Mặc dù, điều này giúp DN có thể linh hoạt trong việc lập báo cáo tích hợp, câu hỏi đặt ra là: Liệu đâu là các “chuẩn mực” chi tiết để DN phải theo. Ngoài ra, các công ty kiểm toán cũng sẽ gặp không ít khó khăn khi tiến hành nghiệp vụ đảm bảo – Báo cáo tích hợp của Tập đoàn Bảo Việt cũng chỉ được đảm bảo một phần (tức là chỉ được công ty kiểm toán đảm bảo một số chỉ tiêu trong báo cáo).

Thứ năm, việc thực hiện báo cáo tích hợp sẽ khiến DN phát sinh thêm chi phí hành chính đáng kể. Tuy vậy, như đề cập ở trên, vấn đề là DN sử dụng báo cáo tích hợp như thế nào để đem lại lợi ích cao nhất trong hoạt động quản trị của mình.

Thứ sáu, năng lực của bộ phận làm báo cáo. Khi các DN đã trải qua 8 mùa giải bình chọn BCTN, nên lối mòn là không thể tránh khỏi. Các DN mong muốn tìm ra con đường mới, làm mới chính mình. Bên cạnh đó, các nội dung của BCTN như quy định trong Thông tư 155/2015/TT-BTC mang tính căn bản, DN tuân thủ thì dễ nhưng dựa trên cơ sở đó để có một BCTN đẹp đẽ, chuẩn mực và sáng tạo thì tùy thuộc vào năng lực của bộ phận làm báo cáo.

Cuối cùng, một trong những thách thức lớn nhất khi lập báo cáo tích hợp mà GS Brendon OConnell cho biết là độ tin cậy của báo cáo bởi hiện tại, không nhiều công ty kiểm toán có thể thực hiện kiểm toán báo cáo tích hợp. Báo cáo tích hợp của Tập đoàn Bảo Việt chỉ được PwC bảo đảm một số chỉ tiêu trong báo cáo.

3. Một số đề xuất về công bố báo cáo tích hợp tại các DN ở Việt Nam

Báo cáo tích hợp cho phép tích hợp thông tin được lượng hóa đến các chỉ tiêu cụ thể một cách đầy đủ, trên các khía cạnh tài chính, quản trị, trách nhiệm môi trường và xã hội, giúp đưa ra cái nhìn toàn diện về hoạt động của DN.

Khi lần đầu áp dụng Báo cáo tích hợp, các DN tại Việt Nam cần quan tâm tới những vấn đề:

Một là, thực hiện một phương pháp tiếp cận đa ngành: Tạo thành một nhóm làm việc đa ngành để dẫn dắt chuyển đến áp dụng báo cáo tích hợp. Những cá nhân từ các bộ phận trong DN có thể giúp phá vỡ các rào cản và khuyến khích tư duy tích hợp. Những người tham gia nhóm có thể đến từ các bộ phận tài chính, bộ phận chiến lược, bộ phận quản trị các vấn đề về DN, bộ phận nhân sự, kiểm toán nội bộ và quan hệ với nhà đầu tư.

Hai là, làm rõ đối tượng cho các báo cáo tích hợp: DN cần chọn tập trung vào các cổ đông và các nhà đầu tư tiềm năng là đối tượng của báo cáo tích hợp, trong khi một số DN khác lại đề cập đến đối tượng báo cáo tích hợp là một loạt các bên liên quan. Bất kể lựa chọn nào, điều này cần được giải thích rõ ràng trong báo cáo tích hợp.

Ba là, xác định các yếu tố trọng yếu: Một khi bạn biết đối tượng của mình, bạn cần phải xác định những hoạt động nào có thể tạo ra giá trị cho đối tượng đó. Tùy thuộc vào tính chất của DN và mục tiêu DN muốn đạt được để tiến hành lập Báo cáo tích hợp cho phù hợp. Báo cáo tích hợp tốt khi thỏa mãn được sự tín nhiệm và trách nhiệm giải trình.

Bốn là, kích hoạt dữ liệu: DN không ngại đưa các con số lên mặt trước của báo cáo, bởi các nhà đầu tư đặc biệt hoan nghênh những DN cung cấp thông tin tổng quan về hoạt động của DN. Để đảm bảo sự nhất quán và đáng tin cậy, hãy công bố mục tiêu của công ty, ngay cả khi công ty không đạt được mục tiêu này. Báo cáo tích hợp cũng cần phải bao gồm các so sánh số năm nay số năm trước và giải thích bất kỳ thay đổi nào trong việc đo lường giá trị.

Năm là, sử dụng ngôn ngữ thích hợp: Do báo cáo tích hợp sẽ được đọc bởi những người bên ngoài DN, những người không có chuyên môn sâu về kế toán, tài chính. Do vậy, cần tránh các thuật ngữ chuyên sâu phức tạp, khó hiểu.

Sáu là, thể hiện sự cam kết của Ban lãnh đạo DN: Các nhà đầu tư và các bên liên quan muốn thấy bằng chứng rằng, báo cáo tổng hợp được điều khiển từ tư duy của các nhà lãnh đạo hàng đầu của DN. Một số DN do dự, không thể đưa ra một tuyên bố tích cực thừa nhận trách nhiệm của hội đồng quản trị đối với báo cáo tích hợp. Cần cho giám đốc điều hành thảo luận về những mục tiêu của DN cần đạt được trong báo cáo Tích hợp.

Bảy là, tính liên tục của lập Báo cáo tính hợp: Việc lập Báo cáo tích hợp là một cuộc hành trình – đây là một thuật ngữ mà các chuyên gia lập báo cáo tích hợp có kinh nghiệm thường xuyên sử dụng. Các bên liên quan bên trong và bên ngoài DN cần hiểu rằng, báo cáo tích hợp của DN sẽ phát triển liên tục theo thời gian. Để tăng số lượng báo cáo tích hợp tại Việt Nam, cần có những điều kiện sau:

Thứ nhất, ủy ban chứng khoán Nhà nước cần nghiên cứu xem xét áp dụng và triển khai báo cáo tích hợp, giúp định hình lại mục tiêu và xây dựng lộ trình phù hợp cho báo cáo tạo ra giá trị dài hạn và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao từ các bên liên quan.

Báo cáo tích hợp không chỉ đơn thuần là việc ghép 3 báo cáo: BCTN, báo cáo bền vững và BCTC của DN, mà là sự tích hợp thông tin một cách sáng tạo để truyền tải một câu chuyện xuyên suốt về cách thức tạo ra giá trị của DN. Khi xây dựng được báo cáo tích hợp hoàn chỉnh, DN sẽ tạo được sự tin tưởng của nhà đầu tư và từ đó ảnh hưởng tích cực lên giá cổ phiếu của DN đó. Do đó, báo cáo tích hợp cần cung cấp thông tin để nhà đầu tư hiểu được cách thức tạo ra giá trị của DN theo thời gian, thông qua việc sử dụng các nguồn lực đầu vào, bao gồm nguồn lực tài chính và phi tài chính, qua quá trình vận hành của DN để tạo nên những kết quả đầu ra gồm sản phẩm dịch vụ của DN cũng như các ảnh hưởng đến môi trường, xã hội.

Thứ hai, lãnh đạo DN cần thay đổi tư duy và thể hiện cam kết cao, trong việc triển khai áp dụng tư duy tích hợp. Lãnh đạo DN cần ra quyết định tích hợp và thu thập thông tin, dữ liệu phục vụ thực hiện lập báo cáo tích hợp trong toàn bộ DN, cần có “tư duy tích hợp” để làm mới cách kể chuyện về DN.

Thứ ba, cần bồi dưỡng, đào tạo, nâng cao trình độ năng lực của kiểm toán viên để có thể thực hiện kiểm toán báo cáo tích hợp.

Thứ tư, vinh danh các DN có BCTN xuất sắc trên TTCK Việt Nam.

Bình chọn DN có BCTN xuất sắc khởi đầu từ sáng kiến của Công ty Quản lý quỹ Dragon Capital, Báo Đầu tư Chứng khoán, Sở GDCK TP. HCM (HOSE) từ năm 2007. Sang năm 2018, cuộc bình chọn BCTN trên TTCK Việt Nam với mục đích là, chọn lọc và vinh danh các DN thực hiện tốt việc minh bạch hóa thông tin, có nền tảng quản trị tốt thông qua báo cáo tổng kết năm hoạt động của DN trên BCTN. Qua đó, cuộc bình chọn đã góp phần giúp các DN niêm yết nâng cao nhận thức về minh bạch thông tin, một thước đo phát triển thị trường thông qua các chỉ tiêu minh bạch thông tin DN, chất lượng quản trị, quyền tiếp cận thông tin của cổ đông.

Kết luận

Cạnh tranh thu hút vốn đầu tư nước ngoài vào thị trường tài chính nói chung và chứng khoán nói riêng ngày càng gắt gao hơn giữa các nước trong khu vực và Việt Nam nổi lên như một điểm đến tiềm năng. Tuy nhiên, chỉ DN nào thực sự chuẩn mực, minh bạch, chuyên nghiệp trong công bố thông tin tích hợp mới có thể tiếp cận được nguồn vốn lớn. Báo cáo tích hợp thông tin là cách để DN có thể tự “nâng hạng” chính mình, đồng thời là giải pháp hữu hiệu góp phần cải thiện sự minh bạch chung của toàn thị trường, của nền kinh tế. Càng nhiều DN thực hiện tốt việc báo cáo tích hợp, toàn diện các thông tin với độ tin cậy cao, sẽ đóng góp cho sự phát triển lành mạnh của thị trường chứng khoán Việt Nam./.

Tài liệu tham khảo

1.http://www.ey.com/GL/en/Services/Specialty-Services/Climate-Change-and-Sustainability-Services/EY-tomorrows-investment-rules-2

2.http://integratedreporting.org/wp-content/uploads/2013/12/13-12-08-THE INTERNATIONAL-IR-FRAMEWORK-2-1.pdf

3.http://www.cgma.org/Resources/Reports/DownloadableDocuments/Integrated-reporting-infographic.pdf.

4.http://integratedreporting.org/resource/acca-insights-into-integrated-reporting

5.http://tinnhanhchungkhoan.vn/chuyen-dong-doanh-nghiep/bao-cao-tai-chinh-hien-hanh-khong-phan-anh-day-du-gia-tri-doanh-nghiep-173117.html

6.http://integratedreporting.org/wp-content/uploads/2017/04/What-Better-Reporting-Looks-Like1.pdf

Theo Tạp chí Kế toán và Kiểm toán của Hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam (VAA)

TS. Nguyễn Thanh Hiếu * Viện Kế toán – Kiểm toán - Trường ĐH Kinh tế Quốc dân